پاسخ خود آزمايي هاي زبان فارسي 3 عمومي

فعاليت 1 ، ص 10

چشمش : آري ،چون از دو هجا تشكيل شده است . چِشـ(cvc )– مش(cvc ) در هجاي اول اگر چه /چـ/ و/ ش/ واجگاه مشترك دارند ، بين آنها مصوت ــِ قرار گرفته است و هجاي دوم هم طبق قواعد و الگوي واجي است .

مُتدين:آري،چون اين واژه از 4 هجا تشكيل شده است كه همگي طبق قواعدو الگوي واجي است. مُ   - (c  v)

تَ– (c  v )  دَيـ – (c  v  c) ين (c  v  c )

بپرند :آري، ساختن اين واژه طبق قواعدو الگوي واجي ممكن است . بـِ (cv )– پـَ (cv) – رَند ( cvcc ) اگرچه دوواج «ب» و «پ» واجگاه مشترك دارند بين آنها مصوت كوتاه ـِـ قرار دارد و طبق قواعد و الگوي واجي ساختن اين واژه ممكن است .

داگك (cvcc ): اگرچه اين واژه طبق الگوي هجايي «cvcc  » است ،گ و ك واجگاه مشترك دارند و بدون مصوت پشت سرهم قرار گرفته اند به اين دليل ساختن چنين واژه اي ممكن نيست .

فعاليت 2 ، ص 12

ساده ترين روش علمي براي تجزيه ي جمله ، روش جانشين سازي است يعني ؛در هر بار ، هر بخش يا واحدي ديگر جايگزين شود .

1- پرنده ، آسمان آبي را نشانده است . اين جمله از نظر معنا غلط است ، بايد گروه فعلي ديگري جانشين گروه فعلي «نشانده است » شود تا معني جمله طبق قواعد معنايي زبان معيارگردد . ←

پرنده ، آسمان آبي را پيمود يا پرنده در آسمان آبي پرواز كرد .

2- كيفم با دلخوري مدادش را تراشيد . اين جمله از نظر معنا غلط است . بايد گروه اسمي ديگري ، جانشين گروه اسمي «كيفم » شود . ← علي با دلخوري مدادش را تراشيد .

خود آزمايي درس اول ( قواعد تركيب ) صفحه ي 13

1 –      رعايت نكردن قواعد واجي مثل :

            شْچد: هيچ هجايي در زبان فارسي بدون مصوت وجود ندارد علاوه بر اين ، حتي اگر بين « ش » و « چ » مصوتي هم وجود داشت چون اين دو واج واجگاه مشترك دارند تلفظ آن مشكل است . 

            پژم : برخلاف الگوي سه گانه هجايي است زيرا بدون مصوت است .

×                      رعايت نكردن قواعد همنشيني ، مثل :علي خانه ي خوب / سعدي گلستان كتاب ارزشمند

×                      رعايت نكردن قواعد معنايي ، مثل:سنگ كوه را بلعيد.  / گل عطسه كرد.

×                      رعايت نكردن قواعدكاربردي ، مثل:چراغايب بودي؟غذا سردمي شود / ساعت چند است ؟هوا گرم است.

2-          پر : خلاف قواعد واجي است چون وجود هجا بدون مصوت ممكن نيست.

v                     وتد : خلاف قواعد واجي است چون «ت» و «د» واجگاه مشترك دارند و نمي توانند بدون مصوت در كنار هم قرار بگيرند .

3-    «اميركبير دولتي دبيرستان » خلاف قواعد هم نشيني است .

v                     « دانش آموز در درس خواندن كوشا هستند . » خلاف قواعد نحوي است ، زيرا نهاد جدا و پيوسته با هم مطابقت ندارد  .

v                     «كتاب پرنده را شكار كرد . » خلاف قواعد معنايي است ، زيرا «كتاب » نمي تواند پرنده را شكار كند ، بايد به جاي گروه اسمي « كتاب » يك گروه اسمي ديگر مثل«صياد» جانشين شود←  صياد پرنده را شكار كرد .

4- ابوعلي سينا در همان زمان زنده بود و در همدان تدريس مي كرد .

ابوعلي سينا در همان زمان زنده بود ( 3 جزئي مسندي )                        تدريس مي كرد ( 3 جزئي مفعولي )

                        نهاد                          گزاره                                                                     نهاد                               گزاره

       گروه اسمي         گروه اسمي                   گروه فعلي                                                              گروه اسمي                  گروه اسمي           گروه فعلي

                                                مسند                          فعل                                                                                                   مفعول                 فعل

      ابوعلي سينا           زنده                            بود                                                               ــــــــ                      تدريس              مي كرد

فعاليت 1، ص 15      جمله هاي مستقل يك فعلي (ساده ) :

1-      دماي اجرام آسماني چه قدراست ؟         2- كي و چگونه پديد آمده اند ؟     3-با گذشت زمان ، چه تغييراتي در آن ها ايجاد شده است ؟

4-چه تاثيري بر اجرام آسماني ديگر دارند ؟                          5-آينده ي آن ها چگونه خواهد بود ؟

جمله هاي مستقل چند فعلي (مركب ) :

2-      اختر شناسي علمي است كه به مطالعه ي اجرام آسماني مي پردازد .

3-       بسياري از اختر شناسان كوشيده اند به پرسش هايي از اين قبيل پاسخ دهند كه هريك از اجرام آسماني در چه فاصله اي از زمين قرار دارند؟ . . .

فعاليت 2 ، ص 16

فعاليت 3 ، ص 17

توجه :‌   در واقع از جمله ي « بسياري از اخترشناسان تا پايان بند » يك جمله مستقل مركب است . ولي با توجه به صورت سؤال كه جملات يك فعلي را خواسته است از جمله ي « دماي اجرام آسماني چه قدر است ؟ تا .  . آينده آن ها چگونه خواهد بود » را هر كدام يك جمله ي مستقل يك فعلي به حساب آورده ايم .

خود آزمايي درس دوم (جمله )  ، ص 20و 21

1- قبل از « مدت » خانه ي اضافه شده و واژه ي مي پردازند با توضيحات در آن گنجانده شود :

2-    الف) شاعري غزلي بي معنا و قافيه سروده بود . ( مستقل ساده )

ب) آن را نزد جامي برد . ( مستقل ساده )

پ)پس ازخواندن آن گفت:«همان طوري كه ديديد ، در اين غزل  از حرف «الف» استفاده نشده است . » (مستقل مركب)

ت) جامي گفت : «بهتر بود از ساير حروف هم استفاده نمي كرديد !» ( مستقل مركب )

3- هريك از كلمات هم آواي زير را تا حد امكان گسترش  دهيد و طولاني ترين گروه اسمي معنا دار را با آن بسازيد :

انتصاب : همان يك انتصاب نادرست او                        انتساب : چنين انتساب عالي خانواده 

تعلّم : همين تعلّم دوره ي ترتيب معلّم شيراز                 تالّم : بزرگترين تالّم خاطر دوران كودكي مادر بزرگ حيات : حيات شورانگيز عاشقانِ دلسوخته ي الهي       حياط : بزرگ ترين حياط مدرسه ي شهر ما

 جذر : جذر اين عدد چهار رقمي                                جزر : جزر فريبنده ي رودخانه ي اروند

خود آزمايي درس سوم (ويرايش ) ، ص 31

1-         موضوع ساده اما نگران كننده اين است كه وقتي انرژي بدن كاهش يابد مي تواند، به راحتي شما راعصباني كند.

 موضوع ساده اما نگران كننده اين است كه كاهش انرژي بدن موجب عصبانيت شما مي شود .

 اكنون شركت هاي تعاوني از موقعيت خوبي برخوردارند .

 اكنون شركت هاي تعاوني موقعيت خوبي دارند .

-                                مجريان ( اجرا كنندگان ) اين طرح بايد جرئت خطر كردن را داشته باشند .

-                                 لازمه ي اجراي اين طرح خطركردن است .

-                                عدم (نبود) برنامه ي مناسب ، فعاليت هاي ورزشي را به تأخير انداخته است  .

-                                 نبود برنامه ي مناسب مانع اجراي به موقع فعاليت هاي ورزشي شده است .

 كاهش بارندگي پارسال (سال گذشته ) باعث كمبود آب هاي زيرزميني شده است .

 كاهش بارندگي در سال گذشته دركمبود منابع آب هاي زيرزميني موثّر بوده است .

 بخش بعدي برنامه را ببينيد .

 به بخش بعدي برنامه توجه بفرماييد .

مورّخان جرئت كردند كشف خود را افشا كنند .(آشكاركنند)

مورخان با جرئت كشف خود را افشا كردند .

-ادامه ي چنين تمرين هايي و تأكيد بر آن ها مهارت هاي نگارشي را تقويت مي كند .

- در اين مواقع انسان دچار خود پرستي بيهوده اي مي شود .

حسن به برادرش گفت :« مقاله ات منتشر شده است .»

حسن به برادرش گفت :« مقاله ام منتشر شده است .»

حسن خبر انتشار مقاله ي برادرش را به وي داد .

حسن خبر انتشار مقاله ي خود را به برادرش داد .

2-   الف) واژه هايي كه از نظر شكل نوشتار و گفتار يكسان هستند .

كنار: آغوش                                چنگ: دست                      لب :كنار

كنار: ساحل                                 چنگ : نوعي ساز                لب : عضو بدن

ب) واژه هايي كه در يك واج اختلاف دارند :

سٌموم : زهر                        غُره : روز اول ماه قمري             صَخره : تخته سنگ

سُموم : بادهاي سوزان         غٍره : فريب                                سْخره : ريشخند

رَنگ : ماده شيميايي كه در نقاشي به كار مي رود               گِل             مُشت

رِنگ : آهنگ وريتم                                                          گُل            مُست

پ) واژه هايي كه از نظرتلفظ يكسان و از نظر نوشتار متفاوت است .          

خواست                                   خوان

خاست                                     خان

پرور+ش + گاه + ي يا ( ها)                      زيب+ ا + پسند + انه

نا + جوان+ مرد+ انه يا ( ي )                      سر+ افراز+ ي (ان)

فرا+ گير يا ( خوان ) + ي                          فرمان + برد + ار + ي يا ( ان )

فعاليت 1 ص 33

تنها نوشتن براي نويسنده موضوعيت دارد .

1 – تكيه روي هجاي اول تنها  : به تنهايي نوشتن براي نويسنده موضوعيت دارد .

2 – تكيه روي هجاي دوم تنها :‌ فقط نوشتن براي نويسنده موضوعيت دارد و چيز ديگري اين اهميت را ندارد .

3 – با همين دو تكيه اگر جمله را با آهنگ خيزان بخوانيم مفهوم پرسشي به جمله داده ايم .

فعاليت 2 ص 35

آري ، تكيه مي تواند مميز معنا باشد .

دركلماتي كه «ي» مصدري دارند ، تكيه روي هجاي آخر ، يعني «ي» است و در كلماتي كه «ي» نكره دارند ، تكيه روي هجاي ماقبل آخر است .← مردي (نكره)            مردي (مصدري) 

مثال : باري :

1-                  سعي كنيم باري از دوش مردم برداريم . ( ي نكره )  ← تكيه برهجاي اول ، « با » است .

2-                  كاميون باري از جاده گذشت . (ي نسبي ) ← تكيه بر هجاي دوم ، « ري » است .

3-                  باري تعالي مي فرمايد .( اسم ) ← تكيه بر هجاي دوم ، « ري » است .

4-                  باري ، داستان را خواندم . ( قيد ) « خلاصه ، بهر حال» ← تكيه بر هجاي اول ، « با » است .

دانايي :

1-                  دا/ نا/يي در مجلس سخن مي گفت . ( ي نكره ) ← تكيه بر هجاي ماقبل آخر، « نا » ست .

2-                  دا / نا/ يي توانايي است . ( ي مصدري ) ← تكيه بر هجاي آخر،‌ « يي » ست .

3-                   تودا/ نا/ يي . ( تودانا هستي ) ← تكيه برهجاي ماقبل آخر ، « نا » ست .

گويا:

1-  اگر صفت به معني ( واضح ، ناطق) باشد ، تكيه بر هجاي آخر است ← گويا

2- اگر قيدبه معني (پنداري ، مثل اين كه ) باشد ، تكيه بر هجاي اول است . ← گويا

ولي :

1- اگر حرف ربط به معني ( اما) باشد،  تكيه روي هجاي اول(و) است . ←ولي

2- اگر اسم به معني (سرپرست ) باشد تكيه بر هجاي دوم (ي) است . ← ولي

1-                 البته حضور شما در اين همايش موجب افزايش سطح علمي آن شده است .

خود آزمايي درس چهارم ( واحدهاي زبرزنجيري گفتار) ص 36

1- * واحدهايي مثل تكيه ، درنگ ، لحن و آهنگ را كه الفباي خط از نشان دادن آن ها ناتوان است ولي درگفتار ظاهر مي شوند ؛ يعني ، از ظاهر نوشته نمي توان آن ها را تشخيص داد .

 * واحدهاي آوايي كه در هيچ يك از جايگاه هاي زنجيره ي گفتاري قرار نمي گيرند، چون جايگاه مشخصي ندارند.

2-                  وقتي لحن ، درنگ ، تكيه و آهنگ جمله تغيير كند ، معناي جمله هم تغيير مي كند .

3-

4- بزرگ داشت 1:

1-                  هر سال بزرگ / داشت حافظ در شيراز برگزار مي شود . ( اسم مركب ) ←تكيه برهجاي دوم است «داشت». 

2-                  اومقام استادش را بزرگ داشت / . جمله داراي ،دو گروه اسمي وفعلي است كه هر كدام جداگانه تكيه مي گيرند در «بزرگ » تكيه بر هجاي آخر است .

روزي :

1-روزي  ز سر سنگ عقابي به هوا خاست   ←  (يك روز) ي نكره ←  تكيه بر هجاي اول است .

2- رزق و روزي هر كس را خدا مي رساند  ←  تكيه بر هجاي دوم  است . 

خود آزمايي درس پنجم (املاي «همزه » در فارسي )  ، ص 41

1- نشأت ( نشئت )، مأخذ، سؤال ، اداره ،مرئوس، ائتلاف ، مؤانست ، اشمئزاز، ملجأ

2- 38 تكواژ دارد ( دو تكواژ آن صفر است ) : تاريخ/ هميشه /سير/ ي/ يك / نواخت /دار/ ـَ د /مي گوي / ـَ ند/ تاريخ / مكرر/ ات / است / Ǿ / و/ تنها/ چيز/ي/ كه /آن /را/از / يك /تكرار/ ـِ / ملالت/آور/رهـ/ا/يي/مي/دهـ/ ـَ د/ انقلاب / است / Ǿ

3-خوار، نيايش ، شپره ، والسلام ، خويش ، شنبه ، دست بند، منبر، سنبل 

خودآزمايي درس ششم ( مطابقت نهاد و فعل ) ، ص 48

1-                  «جوشيد» و«تركيد» چون ناگذر هستند ، مجهول نمي شوند و بايد ابتدا آن ها را گذرا كنيم ، سپس مجهول سازيم .

   الف )آب جوشيد  .                                           الف ) بادكنك تركيد.

   ب )آشپز آب را جوشاند.                                  ب )  احمد بادكنك را تركاند.

   پ )آب جوشانده شد .                                      پ ) بادكنك تركانده شد

   ت) بلي                                                             ت )   بلي

2-                  آن ها با اسب حركت كردند ، ما نيز به دنبالشان (حركت كرديم : لفظي) . (ما : لفظي ) صبح زود رسيديم . آن ها زودتر ( از ما : لفظي ) ( رسيدند : لفظي ) شهرميان دشت گسترده بود . (شهر: لفظي ) پر از دارودرخت 

3-                  ( بود : لفظي ) (شهر: لفظي) حالتي رويايي ( داشت : معنوي ) مثل اين بود كه ( ما :  لفظي ) به بهارستاني ناديده چون مينو قدم نهاده ايم . (شهر: لفظي) در قرن سوم  بنا شده بود .  از آن زمان تاكنون ، (شهر: لفظي) آرام و سبز در كنار كوير نشسته1 چشم به راه آمدن مسافري بود كه ( آن مسافر: لفظي ) به ديدارش مي‌آمد .

4-                 دانايان ←ي                             پختگي ← گ                         ترشيجات ← ج                 بچگانه ← گ                                           سخن گويان ← ي                 گرسنگان ← گ                        روستايي ← ي                  نامه اي ← ء (همزه)                                بانوان ← و                             زانوان← و